Właściwe nawodnienie organizmu człowieka jest sprawą niezwykle ważną, z czego jednak nie wszyscy zdają sobie sprawę. Wielu z nas sięga po szklankę wody dopiero w momencie, gdy zaczyna odczuwać pragnienie.
Jest ono jednak bardzo istotne, ponieważ woda to główny składnik budulcowy ludzkiego ciała. Oprócz tego pełni w organizmie człowieka bardzo wiele ważnych funkcji. U dorosłego nieotyłego mężczyzny stanowi ona aż 60 procent masy ciała, natomiast u dorosłej nieotyłej kobiety 54 procent. Wpływ na udział wody w ciele człowieka ma tkanka tłuszczowa, im jest jej więcej tym mniejszy jest w nim udział wody. Dla porównania organizm noworodka składa się w 75 procentach z wody, natomiast u osób starszych jest to kolejno 54 procent u mężczyzn i 46 procent u kobiet. Ciało kobiety w większej mierze aniżeli mężczyzny składa się z tkanki tłuszczowej - stąd te różnice w zawartości wody.
Wobec powyższego łatwo wywnioskować jak istotne jest utrzymanie właściwego nawodnienia organizmu. Jego zbyt niski poziom nosi nazwę odwodnienia i może nieść za sobą fatalne skutki. Wraz z wodą wydalane są elektrolity, czyli składniki mineralne takie jak:
- sód,
- chlor,
- żelazo,
- potas,
- magnez,
- wapń,
- witamina C i cześć witamin z grupy B.
Możliwe przyczyny odwodnienia
Wydalanie wody z ciała człowieka występuje podczas zwykłych czynności fizjologicznych jak oddawanie kału, moczu, podczas pocenia się jak również w trakcie wymiotowania lub biegunki.
Duża utrata wody z organizmu następuje najczęściej podczas wysiłku fizycznego, a także z powodu ekspozycji na wysokie temperatury.
Tak więc najczęstszą przyczyną odwodnienia jest wysiłek fizyczny w warunkach wysokiej temperatury otoczenia. Może to nastąpić w wyniku aktywności sportowej, ale także z powodu ciężkiej pracy fizycznej. Zdarza się także, że do odwodnienia dochodzi np. w czasie upałów bez zwiększonej aktywności fizycznej. Powodem jest wówczas niedostateczne uzupełnianie płynów. Kiedy temperatura otoczenia zbliża się do temperatury ciała człowieka wówczas szczególnie musimy zadbać o odpowiednie nawodnienie i schronienie przed promieniami słonecznymi. Również różnego rodzaju choroby, w których występują takie objawy jak chociażby podwyższona temperatura ciała, wymioty czy biegunka mogą spowodować utratę wody z organizmu.
Jak rozpoznać objawy odwodnienia?
Jednym z pierwszych i jednocześnie najłatwiejszym do zaobserwowania objawem niedoboru wody w organizmie jest kolor wydalanego moczu. Obserwacji może dokonać każdy samodzielnie, o ocena jest bardzo prosta.
Wygląda ona następująco:
- kolor przezroczysty oznacza, że wszystko jest w najlepszych porządku.
- kolor lekko żółty informuje nas o konieczności uzupełnienia płynów.
- kolor ciemno żółty, bądź brązowy (często towarzyszący silny, nieprzyjemny zapach moczu) oznacza odwodnienie.
Na kolor moczu wpływ mają również przyjmowane leki lub stany chorobowe jednak najczęściej odzwierciedla on ilość przyjmowanych płynów. Zasada jest prosta im ciemniejszy mocz, tym więcej powinniśmy ich przyjmować.
Kolejnymi objawami, które wskazują na odwodnienie organizmu można podzielić na dwie poniższe grupy.
Stan lekkiego odwodnienia - objawy
- Zwiększone pragnienie;
- Zmęczenie;
- Suchość w ustach;
- Zmniejszenie oddawania moczu;
- Sucha skóra;
- Ból głowy;
- Zawroty głowy.
Stan poważnego odwodnienia - objawy
- Nadmierne pragnienie;
- Przyspieszone tętno;
- Przyspieszony oddech;
- Obniżone ciśnienie krwi;
- Zmniejszona niemal do zera potliwość;
- Podkrążone oczy;
- Pomarszczona skóra;
- Bardzo złe samopoczucie.
Jakie mogą być skutki odwodnienia?
Nadmierna utrata wody z ludzkiego organizmu może nieść bardzo negatywne następstwa. W jej wyniku nie są w stanie zachodzić pewne reakcje chemiczne, a wiele ważnych układów przestaje właściwie funkcjonować. Utrata wody w ilości ok. 7 procent masy ciała zdecydowanie zmniejsza sprawność fizyczną organizmu, natomiast utrata około 20 procent wody z organizmu może doprowadzić nawet do śmierci.
U dzieci proces utraty wody potrafi następować bardzo szybko i gwałtownie, dlatego jest to stan szczególnie dla nich niebezpieczny. Nawet z pozoru niegroźna podwyższona temperatura ciała u dziecka może doprowadzić do odwodnienia organizmu.
Należy wspomnieć, iż brak właściwego nawodnienia może powodować objawy, których z nim nie skojarzymy jak chociażby zły nastrój, brak energii, zmęczenie, różnego rodzaju bóle. Zbyt mała ilość płynów w organizmie sprawia, że nie oczyszcza się on w sposób właściwy z toksyn co może mieć skutki długofalowe w postaci różnego rodzaju chorób.
Rodzaje odwodnienia
- Hipertonicze: powstaje w wyniku niedostatecznego pobrania płynów w stosunku do zapotrzebowania;
- Izotoniczne: powstaje w wyniku między innymi: wymiotów, biegunki, oparzeń;
- Hipotoniczne: powstaje w wyniku wymiotów, biegunki, oparzeń, pocenia się (będąc wystawionym na działanie wysokiej temperatury przez długi czas), uzupełniania wody ze zbyt niską zawartością elektrolitów.
Odwodnienie możemy podzielić również ze względu na jego stopień.
- Stan łagodny: gdy utrata wody wynosi od 3 do 5 procent masy ciała;
- Stan średni: gdy utrata wody wynosi od 8 do 10 procent masy ciała;
- Stan ciężki: gdy utrata wody wynosi od 12 do 15 procent masy ciała.
Jak zadbać o właściwe nawodnienie?
Aby uniknąć problemów związanych ze zbyt niskim poziomem wody w naszym organizmie należy zadbać o to, aby dostarczać ją w odpowiedniej ilości. Możemy przyjmować wodę w postaci płynów, ale nie tylko - duża jej ilość zawarta jest również w pożywieniu.
Ludzki organizm w wyniku przemian metabolicznych jest w stanie samodzielnie wyprodukować do 300 ml wody na dobę. Minimalna ilość wody niezbędna do przeżycia wynosi jednak 1000 ml na dobę. Mimo tego rekomendowane jest średnie spożycie na poziomie 2000 ml, przy czym około 1500 ml powinno być dostarczone w postaci płynnej (tzn. wody lub napojów).
Zalecenie to dotyczy sytuacji, gdy panuje optymalna temperatura otoczenia. Wraz ze wzrostem temperatury znacznie wzrasta zapotrzebowanie na płyny.
Olbrzymie znaczenie ma także aktywność fizyczna. Im jej poziom jest wyższy tym bardziej wzrasta konieczność uzupełniania płynów. W niektórych przypadkach, a ma to miejsce głównie u osób zawodowo uprawiających sport utrata elektrolitów w wyniku wysiłku jest tak duża, że do ich uzupełnienia nie wystarczy sama woda. Stosuje się wówczas do tego napoje izotoniczne. Zresztą są one kojarzone głównie ze sportowcami.
Wpływ na zalecaną ilość spożywanej wody ma także obecny stan zdrowia danej osoby. Zapotrzebowanie wzrasta znacznie przy biegunce, wymiotach oraz przy stanach gorączkowych. Z kolei przy pewnych rodzajach chorób np. przy niewydolności wątroby czy układu krążenia spożycie powinno być niższe.
Kolejnym czynnikiem wpływającym na zapotrzebowanie człowieka na wodę jest wiek. Zapotrzebowanie przeliczane na jednostkę masy ciała jest większe u dzieci aniżeli u osób dorosłych.
Kobiety w ciąży potrzebują więcej płynów, a zapotrzebowanie to wzrasta jeszcze bardziej w okresie laktacji.
Nie bez znaczenia jest również wilgotność powietrza oraz co ciekawe wysokość nad poziomem morza. Duże znaczenie ma skład spożywanej diety. Zwłaszcza dieta bogata w warzywa i owoce zawiera w sobie dużą ilość wody.
Dobry nawyk picia wody!
Bardzo dobrym sposobem, aby uniknąć ewentualnego odwodnienia organizmu, ale również po to, aby nasz organizm funkcjonował lepiej każdego dnia, jest wyrobienie u siebie nawyku picia wody. Mimo, że różnego rodzaju napoje, soki czy herbata także zawierają w sobie wodę, to lepszym wyborem jest naturalna woda źródlana lub też mineralna. Jest ona pozbawiona dodatków chemicznych, nie zawiera cukrów czy kofeiny. Dzięki temu pijąc ją regularnie jesteśmy w stanie odczuć jej pozytywne działanie, bowiem oczyszcza nasze ciało z toksyn przez co poprawia nasze samopoczucie i dodaje nam energii.
Nie powinniśmy raczej obawiać się picia wody z kranów w naszych domach. W razie wątpliwości możemy zwrócić się do lokalnych wodociągów z zapytaniem czy możemy spożywać ją bezpośrednio z instalacji wodnej. Dobrym rozwiązaniem są w tym wypadku dzbanki filtrujące wodę.
Ostrożność należy jednak zachować przy spożywaniu napojów izotonicznych, są to bowiem produkty spożywcze specjalnego przeznaczenia. Ich stosowanie jest uzasadnione u sportowców, a także u osób uprawiających sport w celu uzupełnienia strat płynów i elektrolitów w wyniku dużego wysiłku fizycznego.
Wyrobić sobie nawyk picia wody jest bardzo łatwo - wystarczy zacząć pić ją regularnie, każdego dnia i należy robić to nawet jeżeli nie czujemy w danej chwili pragnienia.