Rozwój dziecka jest procesem niezwykle dynamicznym, najintensywniej maluszek rozwija się w okresie 1 roku życia. Czas tych pierwszych 12 miesięcy nazywany jest okresem niemowlęcym, gdy dziecko opanowuje najważniejsze umiejętności, w tym uczy się siadać, chodzić oraz wypowiadać pierwsze słowa.
1 miesiąc życia - noworodek przystosowuje się do życia poza brzuszkiem
Pierwszy miesiąc życia dziecka, a dokładniej 4 pierwsze tygodnie, określane są mianem okresu noworodkowego. Noworodek to mały człowiek, który powoli przystosowuje się do życia poza bezpiecznym brzuszkiem swojej mamy. Uczy się jeść, w tym ssać pierś czy smoczek, uczy się nowych głosów, zapachów. Maluszek jeszcze bardzo słabo widzi (najlepiej widzi kontrasty), komunikuje się więc ze środowiskiem przez dotyk, reaguje na dotyk rodziców, uspokaja się. Rozpoznaje głos matki. Noworodek silnie zaciska paluszki na tym, co znajduje się w zasięgu jego rączek, np. na palcu rodzica czy fragmencie ubranka. Swoje potrzeby sygnalizuje płaczem, noworodek przesypia nawet do 20 godzin na dobę. Najchętniej przyjmuje pozycję, w jakiej znajdował się w brzuchu, tj. podkurcza nóżki oraz przygina główkę do klatki piersiowej.
2 miesiąc życia - niemowlak coraz bardziej ciekawy świata
Zakończenie okresu noworodkowego to równocześnie początek okresu niemowlęcego. Nasz maluszek będzie niemowlakiem do czasu swoich 1 urodzin. W drugim miesiącu życia maluszek potrafi już okazywać radość, uśmiecha się na widok opiekunów, rozróżnia rodziców i osoby obce. Zaczyna podejmować pierwsze próby gaworzenia, może wypowiadać pierwsze samogłoski. Wodzi wzrokiem na poruszającymi się osobami czy przedmiotami, próbuje chwytać przedmioty, np. zabawkę. Podczas leżenia na brzuszku maluszek stara się podnieść główkę do góry.
3 miesiąc życia - coraz wyraźniejsze reakcje na bodźce
Maluszek w trzecim miesiącu życia staje się coraz bardziej aktywny w dzień, więcej śpi w nocy. Jego reakcje na bodźce są coraz wyraźniejsze, dziecko macha rączkami i nóżkami, np. gdy zobaczy lub usłyszy coś interesującego. Maluch zaczyna się interesować swoim ciałem, np. ogląda swoje rączki i nóżki, próbuje wkładać paluszki do buzi. Dziecko chętnie przebywa w towarzystwie innych, zwłaszcza rodziców, może płakać, gdy zostaje samo w pokoju. Dziecko chętnie leży na brzuszku, unosi główkę, podtrzymuje się na przedramionach, może podejmować próby obrócenia się z pleców na brzuszek. Maluszek zaczyna głużyć, czy wypowiadać konkretne dźwięki, np. głoski czy sylaby, zwykle cieszy się z tego, że udaje mu się wydobyć z siebie dźwięk. Staraj się jak najczęściej mówić do dziecka, aby stymulować głużenie.
4 miesiąc życia - większa potrzeba ruchu i zwieszona aktywność rączek
Czteromiesięczny maluszek jest bardzo ruchliwy, przekręca się, obraca, kręci główką, ma coraz mocniejsze mięśnie kręgosłupa. Dziecko pewnie trzyma już główkę, próbuje sięgać po przedmioty, znajdujące się w zasięgu jego wzroku. Maluch w tym wieku jest bardzo chętny do zabawy, ma coraz większą potrzebę ruchu. Jest bardzo towarzyski, lubi zwracać na siebie uwagę dorosłych. W tym celu coraz częściej gaworzy, wypowiadać może już pełne sylaby np. "ba", "da", itp. W tym czasie można już wprowadzać nowe elementy jadłospisu do diety dziecka, np. mus z jabłek czy marchewki. Dziecko jest chętne do poznawania świata, w tym nowych smaków.
5 miesiąc życia - aktywny, skupia uwagę i zaczyna reagować na swoje imię
Maluszek w piątym miesiącu życia jest jeszcze bardziej aktywny, chętnie bawi się nowymi przedmiotami, uwielbia leżeć na brzuszku i łapać to, co poda mu się do rączki. Wyostrza się wzrok dziecka, dzięki czemu jest ono w stanie znacznie lepiej postrzegać otoczenie. Dziecko w tym wieku nawiązuje interakcje z innymi, zarówno dorosłymi, jak i dziećmi, dużo gaworzy, może łączyć sylaby w proste słowa, np. "baba", "gaga", itp. Maluszek na kilka minut skupia uwagę na jednej czynności, np. manipulowaniu zabawką. Warto na tym etapie jak najczęściej mówić do dziecka po imieniu, w okolicy piątego miesiąca maluszek może już zacząć na nie reagować, np. odwracać głowę na dźwięk swojego imienia.
6 miesiąc życia - pierwsze ząbki i obiadki
Szósty miesiąc to czas, gdy dziecko jest jeszcze bardziej sprawne, maluch potrafi obrócić się z brzuszka na plecy i odwrotnie, sprawnie operuje zabawkami, chętnie i dużo gaworzy. W tym czasie maluszek ma już rozszerzaną dietę, zaczyna jeść coraz więcej nowych rzeczy, zwykle dzieci w tym wieku posiadają już pierwsze ząbki. Maluszek w szóstym miesiącu życia siedzi z pomocą drugiej osoby, podejmuje też pierwsze próby samodzielnego siadania, a nawet raczkowania. Gdy trzyma się je w pozycji pionowej, energicznie rusza nóżkami. Maluszek coraz precyzyjniej porusza rączkami, jego ruchy są intencjonalne, np. sięga po zabawkę, aby nią potrząsnąć. Na tym etapie dziecko zaczyna rozumieć, co znaczy słowo "nie".
7 miesiąc życia - pełzanie, siadanie i umiejętności manipulowania przedmiotami
Maluszek w siódmym miesiącu życia siedzi, zaczyna pełzać, coraz sprawniej manipuluje przedmiotami. Zwykle reaguje już na swoje imię. Dziecko chętnie przebywa trzymane w pozycji stojącej, może podejmować próby raczkowania. Maluszek w tym wieku jest bardzo radosny, chętnie się śmieje, aczkolwiek najlepiej czuje się w towarzystwie znanych osób, na obcych może reagować płaczem. Co ciekawe, u dziecka w tym wiek pojawia się pamięć długotrwała, np. maluszek rozpoznaje osobę, którą widział kilka dni wcześniej.
8 miesiąc życia - coraz sprawniejsze rączki
Dziecko sprawnie siada i samodzielnie siedzi, chwyta zabawkę całą dłonią ale powoli wykształca się chwyt szczypcowy, zwany też pęsetkowym, czyli chwytanie palcem wskazującym i kciukiem. Warto uczyć maluszka gestów, które angażują ręce i dłonie, np. machania, klaskania, przybijania "piątki", itp. Coraz sprawniej działa pamięć, np. dziecko pamięta, gdzie odłożyło grzechotkę, którą przed chwilą się bawiło. Rozumie również, że mama, która wyszła do kuchni nadal tam jest, zauważa, że znikający obiekt nadal gdzieś istnieje i może wrócić, gdy się go przywoła.
9 miesiąc życia - raczkowanie i wołanie rodziców
Maluszek w wieku 9 miesięcy usprawnia raczkowanie, zaczyna podciągać się do pozycji stojącej, używa do tego rąk dorosłych ale i potrafi podciągać się zużyciem mebli, np. krzesła. Dziecko zaczyna wskazywać interesujące go przedmioty i nazywać je, zwykle używając ciągu samogłosek lub pojedynczych sylab. Na tym etapie rozwoju dziecko zaczyna nazywać także bliskie mu osoby. To magiczny czas, gdy możesz usłyszeć pierwsze "baba", "mama", czy "dada".
10 miesiąc życia - ćwiczenie gestów i równowagi
Dziecko w tym wieku siedzi wyprostowane, sprawnie i szybko raczkuje, podejmuje próby wstawania i chodzenia z pomocą osoby dorosłej. Sprawnie wspina się na czworakach na schody. Maluszek chętnie naśladuje mimikę oraz gesty, które się mu zaprezentuje. Rozumie tez i wykonuje proste polecenia, np. "Zrób papa", "Podaj misia", "Pomachaj cioci", "Daj buzi', "Pokaż, gdzie jest kotek, kici-kici?". Dziecko jest bardzo radosne, chętnie do odkrywania świata.
11 miesiąc życia - wstawanie i coraz większa samodzielność
W wieku 11 miesięcy dziecko samodzielnie wstaje, może samodzielnie przejść parę kroków ale zwykle swobodnie chodzi trzymane za rękę. Maluszek ma coraz dłuższe okresy aktywności w dzień, może spać tylko 1-2 godziny w ciągu dnia za to przesypia całą noc. Dziecko coraz dłużej skupia uwagę na jednej aktywności, przed ukończeniem roku może być skupione nawet przez 10 do 15 minut. Bez problemu przeczytacie więc bajkę, narysujecie obrazek czy zjecie posiłek.
12 miesiąc życia - próby samodzielnego chodzenia
Dziecko roczne zwykle samodzielnie chodzi, w kolejnych miesiącach będzie tę zdolność doskonalić. Maluch rozpoznaje domowników, reaguje na nich uśmiechem, wypowiada kilka pierwszych słów. Na tym etapie można również wprowadzić zabawę w naśladowanie odgłosów zwierząt. Dziecko staje się coraz bardziej samodzielne.
Jak widać, pierwszy rok życia dziecka jest niezwykle istotny. To w czasie tych 12 miesięcy noworodek całkowicie zależny od swoich opiekunów, staje się niemowlakiem, a później coraz bardziej samodzielnym małym człowiekiem, który zaczyna dostrzegać swoją odrębność i kształtować swoją indywidualność.
Opisane w artykule zdolności i umiejętności obejmują to, co dziecko powinno opanować na danym etapie rozwoju. Pamiętajmy jednak, że każde dziecko rozwija się w swoim indywidualnym tempie i absolutnie nie należy niczego przyspieszać ani negować. Każde dziecko jest wyjątkowe, cieszmy się więc z osiągnięć rozwojowych naszego maluszka, niezależnie od tego, kiedy będą miały one miejsce.